Önalım hakkı, bir malın maliki tarafından satılması halinde bu hakka sahip olan kişi tarafından, söz konusu malın öncelikli olarak satın alınabilmesine ilişkin yenilik doğuran bir haktır. Ön alım hakkı, tek taraflı irade beyanına dayalı olarak kullanılır.
Ön alım hakkı yasadan veya sözleşmeden doğabilir. Yasadan doğan bir ön alım hakkı olan; tarımsal arazi maliklerinin önalım hakkı, 2014 yılında Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu 8/i maddesinin 2. fıkrası ile getirilmiş bir düzenleme idi. Ancak aşağıda ayrıntısına yer verilecek olan ilgili hüküm uygulamada sorunlara neden olması sebebi ile 29.10.2020 tarihli 7255 sayılı Kanun’un 20. maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.
Mülga edilen ilgili hüküm:“Tarımsal arazilerin satılması hâlinde sınırdaş tarımsal arazi malikleri de önalım hakkına sahiptir. Tarımsal arazi, sınırdaş maliklerden birine satıldığı takdirde, diğer sınırdaş malikler önalım haklarını kullanamaz. Önalım hakkına sahip birden fazla sınırdaş tarımsal arazi malikinin bulunması hâlinde hâkim, tarımsal bütünlük arz eden sınırdaş arazi malikine önalıma konu tarımsal arazinin mülkiyetinin devrine karar verir.”şeklinde olup; iş bu madde metninden de anlaşılacağı gibi söz konusu ön alım hakkının kullanılabilmesi için öncelikle tasarruf işleminin bir satış işlemi olması ve her iki komşu arazinin de tarımsal arazi niteliğinde olması gerekmekteydi. Ayrıca söz konusu ön alım hakkının kullanabilmesi için aranan koşullardan biri de, satışın sınırdaş malik olmayan üçüncü kişiye satılmış olmasıydı. Üçüncü kişiye satılan tarım arazisine sınırı olan malik sayısının birden fazla olması durumunda ise hâkime, tarımsal bütünlüğü dikkate alarak karar vermesi gerektiği hususunda düzenlemeye yer verilmişti.
Özetle; mülga hükme dayalı olarak, tarımsal arazinin satılması halinde, satım sözleşmesine konu olan araziye sınırdaş olan arazinin malikine (komşu parsel malikine) öncelikli satın alma hakkı tanınmıştı.
Tarımsal arazilere ilişkin ön alım hakkını düzenleyen Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu 8/i maddesinin 3. fıkrası ise ön alım hakkına ilişkin hususlarda Türk Medeni Kanunu’na ilişkin hükümlerinin uygulanacağını hükme bağlanmıştır. Bu ön alım hakkını kullanan sınırdaş malik, söz konusu tarım arazisinin kendisi adına tescil edilmesini isteme hak ve yetkisine sahip idi. Bu hak ve yetkisini kullanabilmesi içinse bir ön alım davası açması gerekmekteydi.
İlgili yazılarımız için;
Hukuk Desteği
iletisim: [email protected]
