Ticari defterler tacirlerin tutmak zorunda olduğu ve işletme hakkında bilgi veren defterlerdir. Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 64/1. maddesi “Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, bu Kanuna göre açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur. İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesi defterlerden izlenebilmelidir.” hükmünü amir olup ticari defterlerin tacir tarafından tutulmasının zorunluluk olduğu madde metninde düzenlenmiştir.
Tutulması zorunlu olan, ticari işletmenin muhasebesiyle ilgili olan ticari defterler; yevmiye defteri, defter-i kebir ve envanter defteridir. Tutulması zorunlu olan fakat ticari işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan ticari defterler ise; pay defteri, yönetim kurulu veya müdürler kurulu karar defteri ile genel kurul ve müzakere defteridir.
Anonim ve limited şirketlerle kooperatiflerin tutmasının zorunlu olduğu defterler; yevmiye defteri, defter-i kebir, envanter defteri, pay defteri, yönetim kurulu veya müdürler kurulu karar defteri ile genel kurul ve müzakere defteridir. Dernek ve vakıfların iktisadi işletmelerinin tutması gereken zorunlu defterler ise yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteridir.
Yevmiye defteri, defter-i kebir, envanter defteri, pay defteri, yönetim kurulu veya müdürler kurulu karar defteri ve müzakere defterinin açılış tasdikinin yapılması zorunludur. Ticari defterlerin açılış tasdikleri hukuken zorunlu tutulsa da, kapanış tasdiklerinin durumu oldukça ihtilaflıdır ve ihtilaf hakkında yapılması gereken açıklama bu yazının kapsamını aşmaktadır. Bu nedenle ticari defterlerin kapanış tasdikinin hukuki durumunu, bir sonraki yazımızda ayrıntılı olarak ele alacağız. Açılış tasdiki kuruluş esnasında ve defter kullanılmaya başlamadan önce yapılmalıdır. Kapanış tasdiki ise Mart ayı sonuna kadar yapılmalıdır. Açılış ve kapanış tasdiki noter tarafından yapılmaktadır. Ancak istisnai olarak şirketlerin kuruluş esnasında yapılan açılış tasdiki ticaret sicil müdürlüğü tarafından da yapılabilir.
Ticari defterlerin ve ticari defterlerin kayıt dayanağı olan belgelerin son kaydın yapıldığı takvim yılının bitiminden itibaren 10 yıl süre ile saklanması zorunludur. Hukuk Genel Kurulu 20.3.1996 T., 1996/15-47 E., 197 K.sayılı kararında bu hususu “… T.T.K. nun 66 ve devamı maddelerinde düzenlenen ticari defterlerin delil gücü taşıması için gerçek ve tüzel kişi tacirlerin tutmakla yükümlü oldukları defterlerinden tasdike tabi olanlarının açılış ve kapanış tasdiklerini yaptırmaları yeterli değildir. Açılış ve kapanış tasdikleri süresinde yapılsa dahi ticari defterlerdeki kayıtların dayanağı belgeleri yoksa, defter sahibince tek yanlı düşülen kayıtlar lehe delil niteliğini kaybedip karşı tarafı bağlamaz…” şeklinde belirtmiştir.
Hukuk Desteği